Yeryüzünde varoluşlarından itibaren doğal radyasyonla iç içe yaşamak durumunda kalan canlılar, sürekli olarak kozmik ışınlar ve yerkürede bulunan doğal radyoaktif maddelerden kaynaklanan ışınlanmalara maruz kalmaktadır. Doğal kaynaklardan alınan radyasyon dozunun en önemli bileşeni olan radon gazı; kaya, toprak ve sudaki doğal uranyumun radyoaktif bozunması sonucunda oluşmakta ve zemindeki çatlaklar, yapı bağlantı noktaları, duvar çatlakları, tesisat boşlukları gibi yollardan da binalara sızmaktadır. Radon gazına, kapalı ortamda ve uzun süreli maruz kalmanın, insan sağlığı için önemli riskler taşımakta olduğu ve günümüzde başta akciğer kanseri olmak üzere ölümcül hastalıklara yol açtığı bildirilmektedir. Ülkemizde radon gazı ve insan sağlığına yönelik olumsuz etkileri konusundaki bilincin arttırılması ve binalarda gerekli önleyici uygulamaların yapılması konuları son derece önemlidir. Bu çalışmada radonun yapıya giriş yolları, yapı içindeki radon konsantrasyonunu artıran faktörler ve radonun yapıya girişini önlemek için alınabilecek önlemler, ulusal ve uluslararası kurum ve kuruluşların kuramsal ve sayısal verileri ışığında incelenerek ortaya konulmuştur. Radondan korunma yollarının yapı tasarımı sürecinde, tasarım parametrelerinden biri olarak değerlendirilmesinin önerildiği bu çalışmada sonuç olarak, radonun etkilerini azaltmak veya ortadan kaldırmak için tasarımcılar, yapı üreticileri ve kullanıcıların konu ile ilgili farkındalık düzeylerinin artırılarak, binaların daha bilinçli şekilde tasarımı, yapımı ve kullanımının sağlanmasının gerekliliği ortaya çıkmaktadır.

Keywords - Doğal radyasyon, radon gazı, yapı malzemeleri, radondan korunma, binalarda radon

[1] TAEK, Türkiye Atom Enerjisi Kurumu, “Kapalı Ortamlarda Radon Gazı”, TAEK TR-2012-3,Ankara, 2012.

[2] IAEA, International Atomic Energy Agency, Radiation, People and the Environment, Austria, 2004.

[3] I. E. Finne, T. Kolstad, M. Larsson, B. Olsen, J. Prendergast and A. L. Rudjord, “Significant Reduction in İndoor Radon in Newly Built Houses”, Journal of Environmental Radioactivity, 196, 259-263, 2019.

[4] F. Cabi Değerli ve F. Umaroğulları, “Binalarda Radon ve Sağlık Üzerindeki Etkileri”, Yeşil Bina Sürdürülebilir Yapı Teknolojileri Dergisi, 45, 38-43, 2017.

[5] H. Apak, “Yapılarda Radon Etkisini Azaltmaya Ya Da Yok Etmeye Yönelik Bir Yaklaşım”, Yüksek Lisans Tezi, Yıldız Teknik Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, İstanbul, Tem. 2014.

[6] WHO, World Health Organization, Handbook on Indoor Radon: A Public Health Perspective, France, 2009.

[7] ICRP, International Commision On Radiological Protection, “Radiological Protection Against Radon Exposure”, ICRP Publication 126. Ann. ICRP 43(3), 2014.

[8] TAEK, Türkiye Atom Enerjisi Kurumu, (2017) Kapalı Ortamlarda Radon ve Yapı Malzemelerindeki Radyoaktiviteye İlişkin Kılavuz [İnternet]. Erişim Adresi: http://www.taek.gov.tr/tr/belgelerformlar/rsgd-formlari/teknik-bilgiler-kilavuzlar/Kapalı-OrtamlardaRadon-ve-Yapı-Malzemelerindeki-Radyoaktiviteye-İlişkin-Kılavuz-(RSGD-KLV-13)/lang,tr-tr/ (Son Erişim Tarihi: 19.03.2019).

[9] EPA, Unites States Environmental Protection Agency, “Building Radon Out A Step-by-Step Guide On How To Build Radon-Resistant Homes”, EPA/402-K-01-002, 2001.

[10] H. Soğukpınar, “Eskişehir İlinde Kapalı Ortam Radon Yoğunlukları İçin Mevsimsel Düzeltme Faktörlerinin Belirlenmesi”, Doktora Tezi, Osmangazi Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Eskişehir, Nis. 2013.

[11] TAEK, Türkiye Atom Enerjisi Kurumu, Radyasyon, İnsan ve Çevre. Ankara, 2009.

[12] Radyasyon Güvenliği Yönetmeliği, 24.03.2000 tarihli ve 23999 sayılı Resmi Gazete [İnternet]. Erişim Adresi: http://www.mevzuat.gov.tr/Metin.Aspx?MevzuatKod=7.5.5272&MevzuatIliski=0&sou (Son Erişim Tarihi: 19.03.2019).

[13] Y. Örgün, ve N. Çelebi, “Radyasyon, Radon (rn) ve Toplum Sağlığı” TMMOB Jeoloji Mühendisleri Odası Haber Bülteni, Tıbbi Jeoloji ve İnsan Sağlığı Özel Sayısı, 11-27, 2016.

[14] W. J. Angell, “Indoor Radon Prevention and Mitigation”, Encyclopedia of Environmental Health, 208-2017, 2011.

[15] O. Günay, S. Aközcan ve F. Kulalı, “Bina İçi Radon Konsantrasyonlarının Belirlenmesi”, Avrupa Bilim ve Teknoloji Dergisi, 13, 91-97. 2018.

[16] A. Balanlı, S. M. Vural ve G. T. Taygun, “Yapı Ürünlerindeki Radonun Yapı Biyolojisi Açısından İrdelenmesi”, 2. Ulusal Yapı Malzemesi Kongresi ve Sergisi, İstanbul, 2004.

[17] S. Özkorucuklu, H. Akyıldırm ve V. Çapalı, “Isparta İli’nde Radon Yoğunluk Ölçümleri”, Süleyman Demirel Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Dergisi, 10 (3), 323-327, 2006.