Today, rapidly increasing urbanization is causing the natural environment to be pushed into the background and weakening individuals' connection with nature.This situation negatively affects not only the quality of life, but also the relationship established with cultural and historical environments. In this context, the biophilic design approach is being evaluated alongside contemporary urban conservation strategies with the aim of both strengthening human-nature interaction and ensuring the preservation and revitalization of historical urban fabrics. The objective of this study is to evaluate the houses in the Hatuniye neighborhood and Yalıboyu Houses within Amasya's urban site area,using biophilic city indicators. The study employed qualitative evaluation and observation methods,analyzing the area through observable biophilic city indicators. As a result, the Amasya Yalıboyu Houses are considered an exemplary model for the preservation of the historical urban fabric in harmony with nature,where natural and cultural heritage are evaluated together.

Keywords - Biophilic design, Biophilic city, Human-nature interaction, Historical environment, Yalıboyu Houses

Günümüzde hızla artan kentleşme, doğal çevrenin geri plana itilmesine ve bireylerin doğayla olan bağlarının zayıflamasına neden olmaktadır. Bu durum, sadece yaşam kalitesini değil, aynı zamanda kültürel ve tarihî çevrelerle kurulan ilişkiyi de olumsuz etkilemektedir. Bu bağlamda, hem insan-doğa etkileşimini güçlendirmek hem de tarihî kent dokularının korunarak yaşatılmasını sağlamak amacıyla biyofilik tasarım yaklaşımı, çağdaş kentsel koruma stratejileriyle birlikte değerlendirilmektedir. Bu çalışmanın amacı; Amasya’nın kentsel sit alanı içerisinde yer alan Hatuniye mahallesi ve Yalıboyu Evlerinin, biyofilik şehir göstergeleri çerçevesinde ele alınarak değerlendirilmesidir. Araştırmada, nitel değerlendirme ve gözlem yöntemleri kullanılmış; alan gözlemlenebilir biyofilik şehir göstergeleri üzerinden analiz edilmiştir. Sonuç olarak, Amasya Yalıboyu Evleri, doğal ve kültürel mirasın bir arada değerlendirildiği, doğayla uyumlu tarihi kent dokusunun korunmasına yönelik örnek bir model olarak ele alınmaktadır.

Keywords^Turkish - Biyofilik tasarım, Biyofilik şehir, insan-doğa etkileşimi, Tarihi çevre, Yalıboyu Evleri

[1] Gür, M. ve Kaprol T. "The Participation of Biophilic Design in the Design of the Post-Pandemic Living Space." Emerging Approaches in Design and New Connections With Nature, edited by Esen Gökçe Özdamar and Okşan Tandoğan, IGI Global Scientific Publishing, 2022, ss. 75-106. https://doi.org/10.4018/978-1-7998-6725-8.ch004

[2] Tekin, Ö. F. Biyofilik Kent Yaklaşımı Ve Biyofilik Şehircilik. 8. International Social Sciences And Innovation Congress, 2023, 14-15 October Ankara,Turkey

[3] Ozden, M. A. Yaşanabilir Kentler İçin Yeni Bir Yaklaşım Olarak ‘Biyofilik Tasarım’ Teoriden Uygulamaya Bir Değerlendirme. Şehir ve Şehir Yönetimi, 2019, Nobel Yayıncılık, ss.597-620.

[4] Beatley, T. ve Newman, P. “Biophilic cities are sustainable, resilient cities”. Sustainability (Switzerland), 2013, Vol 5(8), ss. 3328–3345. https://doi.org/10.3390/su5083328

[5] Alashwah, F., AbdelTawab, A., Eldarwish, I. ve Abou El-Haggag Mehanna, W. Exploring Biophilic Urbanism Indicators Along Urban Waterfronts of Submerged Heritage Cities. 2024, IOP Conf. Ser.: Earth Environ. Sci. vol 1283, https://doi.org/10.1088/1755-1315/1283/1/012002

[6] Tabb, P.J. Biophilic Urbanism: Designing Resilient Communities for the Future (1st ed.). Routledge, 2020 https://doi.org/10.4324/9781003034896

[7] Newman, P., ve Cabanek, A. Bioregional Planning and Biophilic Urbanism. (eds) Fanfani, D., Matarán Ruiz, A. İçinde Bioregional Planning and Design: Volume I. Springer, Cham. 2020. https://doi.org/10.1007/978-3-030-45870-6_7

[8] Akyıldız, N. A., ve Olğun, T. N. “Darende/Balaban geleneksel yerleşim dokusunda biyofilik tasarım izlerinin incelenmesi”. Kent Akademisi, 2021, vol 14(3), 560–577. https://doi.org/10.35674/kent.983117

[9] O’Sullivan, K., Shirani, F., Hale, R., Pidgeon, N., ve Henwood, K. “Identity, place narrative and biophilic urban development: Connecting the past, present and future for sustainable liveable cities”. Frontiers in Sustainable Cities, 2023 5. https://doi.org/10.3389/frsc.2023.1139029

[10] Nasrullah, N. ve Syafri, S. “Innovative Sustainable Design Approaches in Urban Architecture: Balancing Aesthetics and Environmental Impact”. Global International Journal of Innovative Research, 2024, vol 2(9), ss.2007–2024. https://doi.org/10.59613/global.v2i9.290

[11] Isnard, C. V. P. ve Okimoto, F. S. “Biophilia in Building Construction: Concepts, Applications and Perspectives”, Technical and scientific journal green cities (Periódico Técnico e Científico Cidades Verdes), 2024, vol 12(35). https://doi.org/10.17271/23178604123520245094

[12] Batal, M. Geçmişten Geleceğe Biyofilik Tasarım: Engeller, Çözüm Önerileri Ve Potansiyeller. Yıldız Teknik Üniversitesi, Fen bilimleri Enstitüsü, Mimarlık Anabilim Dalı, Yüksek Lisans Tezi, 2022.

[13] Wilson, E. Biophilia, 1984. [Çevrimiçi] Erişilebilir: https://epdf.pub/biophilia.html

[14] Kellert, S. and Wilson, E. O. The Biophilia Hypothesis, Island Press, Washington, DC. 1993.

[15] Barbiero, G. “Biophilic design reframed. The theoretical basis for experimental research”. Ri-Vista. Ricerche per La Progettazione Del Paesaggio, 2024, vol 21(2), ss. 80–91. https://doi.org/10.36253/rv-15678

[16] Fromm, E. (1964) The Heart of Man: Its Genius for Good and Evil. Harper & Row Publishers, New York.

[17] Özğan A.,O. ve Aluçlu İ. “Doğayla Uyumlu Mekânlar: Biyofilik Tasarımın Bibliyometrik Değerlendirmesi, İdealkent, 2023, vol41(15), ss. 483-505, Doi:10.31198/idealkent.1350785

[18] Aykal, F. D. ve Erbaş Özil, M. “Biyofilik Tasarımın Diyarbakır Geleneksel Konutlarında Araştırılması”. Journal of Architectural Sciences and Applications, 2021 6 (1), ss. 45-58. DOI: 10.30785/mbud.801022

[19] Easton, Megan Torontonians have a nature problem - can biophilic design be a solution?. Toronto Metropolitan University. Thesis. 2021, https://doi.org/10.32920/ryerson.14647863.v1

[20] Ma, X., Shao, N.,ve Yin, Y. “Embodiment and Technical Application of Biophilia in Private Space”. Highlights in Science, Engineering and Technology, 2022, 10, ss. 209–214. https://doi.org/10.54097/hset.v10i.1257

[21] Shbaita, A., Denerel, S., ve Asilsoy, B. “An Evidence-Based Assessment of Biophilic Interior Design in a Traditional Context: The Case of the Kingdom of Saudi Arabia”. Sustainability, 2024 vol 16(18), 7979. https://doi.org/10.3390/su16187979

[22] Beatley T. Biophilic Cities-Integrating Nature into Urban Design and Planning, Island Press Washington, DC, 2011.
https://books.google.com.tr/books?hl=tr&lr=&id=H9Y4z68WSgUC&oi=fnd&pg=PR5&dq=biophilic+city&ots=ZmId5EPUxd&sig=jjik0JKpfAE3Og0ohuuIM-WFhO78&redir_esc=y#v=onepage&q=biophilic%20city&f=false,

[23] Beatley T. Handbook of Biophilic City Planning and Design, Island Press Washington, DC, 2016.
https://books.google.com.tr/books?hl=tr&lr=&id=wnmIDQAAQBAJ&oi=fnd&pg=PP1&dq=biophilic+city&ots=fXnLRLtrpW&sig=AuAUAuSs2zD-tBnPb-

[24] Kellert, S.R., Building for life: designing and under- standing the human–nature connection. Washington, DC: Island Press, 2005.

[25] McDonald, R., ve Beatley, T. Biophilic Cities: Vision and Emerging Principles. In: Biophilic Cities for an Urban Century. Palgrave Pivot, Cham. 2021. https://doi.org/10.1007/978-3-030-51665-9_5

[26] Beatley T. The important role of nature in planning for small cities, ın A Research Agenda for Small and Medium-Sized Towns, 2022, ss. 143–161, https://doi.org/10.4337/9781800887121.00014

[27] Novosadová, L., ve van der Knaap, W. The role of biophilic agents in building a green resilient city; the case of Birmingham, UK. Sustainability, 2021 vol 13(9), s. 5033. https://doi.org/10.3390/SU13095033

[28] Lefosse, D.C.; Naghibi, M.; Luo, S. ve van Timmeren, A. “Biophilic Urbanism Across Scales: Enhancing Urban Nature Through Experience and Design”. Land, 2025, 14, 1112.

[29] Fatmadewi R. Urban Nature Preservation and Conservation Strategies Based on Biophilic Institutions and Governance: A Lesson Learned from Gold Coast City for Indonesian Cities IOP Conf. Ser.: Earth Environ. Sci. 2024 1310 012001

[30] Reeve, A.C., Desha, C., Hargreaves, D. ve Hargroves, K. "Biophilic urbanism: contributions to holistic urban greening for urban renewal", Smart and Sustainable Built Environment, 2015, Vol. 4(2), ss. 215-233. https://doi.org/10.1108/SASBE-11-2014-0057

[31] Yetman, F., “Amasya İmar Planı araştırmaları”, Amasya 1981.

[32] Karacalı, A. O. “Amasya Yalıboyu Evlerinin Mimari Özellikleri Üzerine Bir Değerlendirme ve Bir Öneri.” Uluslararası Disiplinlerarası ve Kültürlerarası Sanat, 2021 ss. 15-25.

[33] Yalçın, A. K. Amasya Geleneksel Kent Dokusu, Amasya Koruma Amaçlı İmar Planı Araştırma ve Analiz Çalışmaları, Amasya. 1997.

[34] Türkoğlu, E. Amasya ili, Hatuniye Mahallesi geleneksel yerleşim dokusunun analizi, değerlendirilmesi ve koruma geliştirme önerisi (Yüksek lisans tezi, Gazi Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Mimarlık Anabilim Dalı, 2006.

[35] Güzelci, O. Z. Amasya Yalıboyu Evleri üzerine bir biçim grameri çalışması (Yüksek lisans tezi, İstanbul Teknik Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Mimarlık Anabilim Dalı).2012.

[36] Doğanbaş, M. Amasya Evleri, Doğuş Matbaa, Ankara.1996.

[37] Cabanek, A., Newman, P. ve Nannup, N. “Indigenous landscaping and biophilic urbanism: case studies in Noongar Six Seasons”. Sustain Earth Reviews, 2023, vol 6, (5) https://doi.org/10.1186/s42055-023-00054-7

[38] Hussein, W. A. ve Al-khafaji, A. S. “Integrating the Biophilia Concept into Urban Planning: A Case Study of Kufa City, Iraq”. J. Urban Dev. Manag., 2023 vol 2(3), ss.125-134. https://doi.org/10.56578/judm020302

[39] Barbiero, G., ve Berto, R. Biophilia as Evolutionary Adaptation: An Onto- and Phylogenetic Framework for Biophilic Design. Frontiers in Psychology, 2021,12, 700709. https://doi.org/10.3389/FPSYG.2021.700709

[40] Hansen, G., ve Macedo, J. Biophilia, İçinde Urban Ecology for Citizens and Planners, Ed. Hanse G. Ve Macedo J. University Press of Florida. 2021.ss. 187–196.
https://doi.org/10.5744/florida/9781683402527.003.0018

[41] Calabrese, E. F., ve Dommert, A. Biophilia and the practice of Biophilic Design, içinde Pathways to Well-Being in Design2018, (ss. 97–127). Routledge. https://doi.org/10.4324/9781351170048-6