The equal, independent, and active participation of individuals with disabilities in social life is directly linked to the accessibility of the built environment. In this context, the primary aim of this study is to evaluate the physical accessibility of the Engelsiz Yaşam Parkı (Barrier-Free Life Park) located in the Palandöken district of Erzurum, within the framework of universal accessibility and inclusive design standards. Physical barriers encountered by individuals with disabilities in accessing public open spaces limit their participation in socio-cultural and economic life and restrict their access to fundamental rights and public services. Accordingly, accessibility is emphasized not only as a matter of physical access but also as a critical component of social inclusion and equal citizenship. This study adopts a qualitative research methodology. Systematic on-site observations were conducted and documented through photographs. These visual materials were analyzed based on national and international accessibility standards to assess the current condition of the park. Through this method, the extent to which the spatial design facilitates independent mobility and use by individuals with disabilities is revealed. The findings underscore that enhancing the accessibility of urban open spaces is a fundamental requirement for supporting the social participation of individuals with disabilities and for fostering more inclusive cities.

Keywords - Persons with disabilities, public open spaces, accessible design, park

Engelli bireylerin toplumsal yaşama eşit, bağımsız ve etkin biçimde katılımı, yapılı çevrenin erişilebilirliği ile doğrudan ilişkilidir. Bu bağlamda, çalışmanın temel amacı, Erzurum ili Palandöken ilçesinde yer alan Engelsiz Yaşam Parkı’nın fiziksel erişilebilirliğini ve engelsiz yaşam standartlarına uygunluğunu değerlendirmektir. Engelli bireylerin kamusal açık alanlara erişiminde karşılaşılan fiziksel engeller, bireylerin sosyo-kültürel ve ekonomik yaşama katılımını sınırlandırmakta ve temel hak ve hizmetlere ulaşmalarını kısıtlamaktadır. Bu doğrultuda, erişilebilirliğin yalnızca fiziksel erişimle sınırlı kalmayıp, toplumsal katılım ve eşit vatandaşlık hakları açısından da kritik bir öneme sahip olduğu vurgulanmaktadır. Çalışmada nitel ve nicel araştırma yöntemlerinden yararlanılmış; sahada gerçekleştirilen sistematik gözlemler fotoğraflarla belgelenmiştir. Söz konusu görseller, ulusal ve uluslararası erişilebilirlik standartları çerçevesinde analiz edilerek, parkın mevcut durumuna ilişkin değerlendirme yapılmıştır. Bu yöntem aracılığıyla, mekânsal düzenlemelerin engelli bireylerin bağımsız hareket ve kullanım hakkını ne ölçüde desteklediği ortaya konulmaktadır. Elde edilen bulgular, kentsel açık alanların erişilebilirliğinin artırılmasının, engelli bireylerin kamusal yaşama katılımı açısından temel bir gereklilik olduğunu göstermektedir.

Keywords^Turkish - Engelli birey, kamusal açık mekânlar, erişilebilir tasarım, park

[1] Mitchell, D. (2003). The right to the city: Social justice and the fight for public space. Guilford Press.

[2] Marcus, C. C., & Francis, C. (1998). People places: Design guidelines for urban open space (2nd ed.). Wiley.

[3] Tümer, M., & Yıldız, S. (2020). Kent parklarında engelli bireyler için erişilebilirlik: Erzurum örneği. Atatürk Üniversitesi Ziraat Fakültesi Dergisi, 51(1), 85–96.

[4] Imrie R. Universalism, universal design and equitable access to the built environment. Disabil Rehabil. 2012;34(10):873-82. doi: 10.3109/09638288.2011.624250. Epub 2011 Nov 5. PMID: 22054109.

[5] Steinfeld, E., & Maisel, J. (2012). Universal design: Creating inclusive environments. John Wiley & Sons.

[6] United Nations (2006). Convention on the Rights of Persons with Disabilities (CRPD). New York: United Nations.

[7] WHO & UN-Habitat (2021). Accessibility of Public Space for All: Guidance for Inclusive Urban Design. Geneva & Nairobi: World Health Organization and United Nations Human Settlements Programme.

[8] Andaç G,1997. Ulaşılabilirlikte boyutsal kriterler. Yapı Dünyası, 2:20.

[9] Altay Baykan, G. (2007). Kamusal Mekânlarda Fiziksel Erişilebilirlik ve Kullanıcı Odaklı Tasarım İlkeleri. [Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi].

[10] T.C. Aile ve Sosyal Hizmetler Bakanlığı Engelli ve Yaşlı Hizmetleri Genel Müdürlüğü. (2021, Temmuz). Engelli ve yaşlı istatistik bülteni (s.7). https://www.aile.gov.tr/media/88684/eyhgm_istatistik_bulteni_temmuz2021.pdf

[11] Habermas, J. (1989). The structural transformation of the public sphere. MIT Press.

[12] Kitchin, R. (1998). ‘Out of place’, ‘knowing one’s place’: Space, power and the exclusion of disabled people. Disability & Society, 13(3), 343–356.

[13] Soja, E. W. (2010). Seeking Spatial Justice. University of Minnesota Press.

[14] UN-Habitat. (2020). World Cities Report 2020: The Value of Sustainable Urbanization. https://unhabitat.org/

[15] Heylighen, A. (2012). Design, difference and disability: A critical review. In The Routledge Companion to Design Research (pp. 281–294). Routledge.

[16] Thompson, C. W. (2002). Urban open space in the 21st century. Landscape and Urban Planning, 60(1), 59–72.

[17] Chiesura, A. (2004). The role of urban parks for the sustainable city. Landscape and Urban Planning, 68(1), 129–138.

[18] Ulrıch, R. S., Simons, R. F.,Losito, B.D., Fiorito, E.,Miles, M.A., Zelson, M. (1991). Stress Recovery During Exposure to Natural and Urban Environments. Journal of Environmental Psychology. 11(3): 201-230

[19] Peters, K., Elands, B., & Buijs, A. (2010). Social interactions in urban parks. Urban Forestry & Urban Greening, 9(2), 93–100.

[20] T.C. Aile ve Sosyal Hizmetler Bakanlığı Engelli ve Yaşlı Hizmetleri Genel Müdürlüğü. (2021, Temmuz). Engelli ve yaşlı istatistik bülteni (s.7). https://www.aile.gov.tr/media/88684/eyhgm_istatistik_bulteni_temmuz2021.pdf

[21] Preiser, W., and E. Ostroff (eds.), Universal Design Handbook, 1st ed., New York: McGraw-Hill, 2001.

[22] Çelik, A., Ender, E., Seyidoğlu Akdeniz N. (2015). Engelsiz parklarda peyzaj tasarımı. Tarım Bilimleri Araştırma Dergisi, 8 (2):5-11.

[23] Erdönmez, M., E., Akı, A., (2005), “Açık Kamusal Kent Mekanlarının Toplum İlişkilerindeki Yeri”, Megaron YTU Mim. Fak. E-Dergisi, Cilt 1, Sayı 1, İstanbul.

[24] Gören, B. G., Dedeoğlu, Ç., & Berköz, L. (2013). Kent hakkı ve engelli kullanıcılar. Dünya Şehircilik Günü 37. Kolokyumu, Dokuz Eylül Üniversitesi, İzmir, 6–8 Kasım.

[25] Türcan İmran, Ö., & Kiper, T. (2020). İstanbul Çırpıcı Kent Parkı’nın engelli kullanımı açısından değerlendirilmesi. Iğdır Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Dergisi / Journal of the Institute of Science and Technology, 10(3), 2062–2075. https://doi.org/10.21597/jist.711965

[26] Ulusay Alpay, B. (2022). Evrensel tasarım ve ergonominin kentsel mekâna etkisi: Eminönü-Sirkeci örneği. Türk İslâm Medeniyeti Akademik Araştırmalar Dergisi (TİMAD), 17(34), 111–128. https://dergipark.org.tr/en/pub/timad/issue/68444/1041775

[27] Özdingiş, N. (2007). İstanbul Kent Parklarının Bedensel Özürlüler Açısından Değerlendirilmesine Yönelik Bir Araştırma. T.C. Bahçeşehir Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Çevre Tasarımı Yüksek Lisans Programı Yüksek Lisans Tezi. S:164

[28] Şenkaya. Ü, Özdemir. Y., Özdemir, Ş. (2019). Parkların erişilebilirlikleri üzerine bir araştırma: Fındıkzade Çukurbostan Yaşam Parkı örneği. İstanbul Sabahattin Zaim Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Dergisi, 1 (OS1): 53-57.

[29] Kaplan, H., Ulvi, H. (2007). Engelsiz Tasarım: Anlamı, İçeriği ve Ankara'da Gerçekleştirilen Bir Saha Çalışmasının Sonuçları, TC. Aile ve Sosyal Hizmetler Bakanlığı Öz-Veri Dergisi cilt.4, sayı.1,2007, ss 883 - 910 .ISSN: 1304-8082.

[30] Aksoy, Ö. K., Yılmaz, E., & Ersoy, B. (2022). Accessibility in recreational areas in terms of using the disabled: The case of Buca District of Izmir Province. Journal of Architecture, Engineering & Fine Arts, 4(2), 292–308. http://dergipark.org.tr/artgrid

[31] Aygün, E., Korkut, A., & Kiper, T. (2018). Engelli bireyler için kentsel dış mekânlara erişilebilirliğin incelenmesi: Tekirdağ örneği. Artium, 2, 20–30.

[32] Bıçkı, D., Yetkin Şale, H., & Ak, D., (2016). Herkes İçin Erişilebilir Kentler: Muğla Örneği. The Journal Of Academic Social Science Studies , no.51, 449-470.

[33] Çakır Sümer, G. (2015). “Engelsiz Şehir” kavramı açısından Malatya. Celal Bayar Üniversitesi İ.İ.B.F. Yönetim ve Ekonomi Dergisi. Cilt:22 Sayı:1 139-157.

[34] Şahin, S. (2017). Türkiye’de kentsel alanlar ve evrensel tasarım ilkeleri ilişkisi: Sakarya Çark Caddesi örneği. İleri Teknoloji Bilimleri Dergisi / Journal of Advanced Technology Sciences, 6(3), 219–229.

[35] TSE. (2011). TS 12576 – Şehir İçi Yollar: Kaldırım ve Yaya Geçitlerinde Ulaşılabilirlik İçin Yapısal Önlemler ve İşaretlemelerin Tasarım Kuralları. Ankara: Türk Standardları Enstitüsü

[36] TSE. (2001). TS 9111- Özürlü İnsanların İkamet Edeceği Binaların Düzenlenmesi Kuralları. Ankara: Türk Standardları Enstitüsü.

[37] ÖZİDA (2014). Yerel Yönetimler İçin Ulaşılabilirlik Temel Bilgiler Teknik El Kitabı. Ankara: Başbakanlık Özürlüler İdaresi Başkanlığı.

[38] ISO. (2021). ISO 21542: Building construction — Accessibility and usability of the built environment. Geneva: International Organization for Standardization. https://www.iso.org/standard/50498.html

[39] WHO & UN-Habitat (2021). Accessibility of Public Space for All: Guidance for Inclusive Urban Design. Geneva & Nairobi: World Health Organization and United Nations Human Settlements Programme.

[40] Hemphill, L., McGreal, S., & Berry, J. (2004). An indicator-based approach to measuring sustainable urban regeneration performance: Part 1, conceptual foundations and methodological framework. Urban Studies, 41(4), 725–755. https://doi.org/10.1080/0042098042000194089

[41] Imrie, R. (2012). Universal Design and the Problem of Access. Disability & Society, 27(1), 1–13.

[42] Carmona, M., Heath, T., Oc, T., & Tiesdell, S. (2010). Public Places Urban Spaces: The Dimensions of Urban Design. Routledge.