City squares are public spaces that serve as centers of social mobility and public participation, strengthening interpersonal social relationships and hosting multifunctional events. When squares, which form the intersection point of crowds, are shaped with user-centered and multidimensional design approaches, they enhance the spatial experience, strengthen the interaction between users and the square, and support the accumulation of social capital. At the same time, thanks to the visual and functional relationships they establish with the architectural elements around them, they go beyond being mere gathering points and become symbolic spaces that are embedded in collective memory and give identity to the city. In this context, the spatial changes and transformations that Cumhuriyet Square in Merzifon district of Amasya province has undergone throughout history have been examined. Within this scope, past and present photographs were compared, and the changes in the square were analyzed according to the parameters determined. In addition, factors such as pedestrian movements, transportation arrangements, frequency and form of use were evaluated through video, image, and sound recordings made at specific times. As a result of the study, the square was comprehensively examined in terms of public functionality, accessibility, aesthetic value, and user experience, and its current state and impact on urban life were thoroughly revealed.

Keywords - Square, Public Space, Urban Identity, Collective Memory, Urban Aesthetics, Functionality

Kent meydanları, toplumsal hareketliliğin ve kamusal katılımın merkezinde yer alarak bireyler arası sosyal ilişkileri güçlendiren, çok işlevli etkinliklere ev sahipliği yapan kamusal mekânlardır. Kitlelerin kesişim noktasını oluşturan meydanlar, kullanıcı odaklı ve çok boyutlu tasarım yaklaşımlarıyla şekillendirildiğinde, mekânsal deneyimi artırmakta; kullanıcıların meydanla kurduğu etkileşimi güçlendirmekte ve sosyal sermaye birikimini desteklemektedir. Aynı zamanda çevresindeki mimari unsurlarla kurduğu görsel ve işlevsel ilişkiler sayesinde yalnızca bir toplanma noktası olmanın ötesine geçerek, kolektif bellekte yer edinen, kente kimlik kazandıran simgesel mekânlara dönüşmektedir. Bu kapsamda, Amasya ili Merzifon ilçesinde yer alan Cumhuriyet Meydanı’nın tarihsel süreçte geçirdiği mekânsal değişim ve dönüşümü incelenmiştir. Bu kapsamda, geçmiş ve günümüz fotoğrafları karşılaştırılmış; belirlenen parametreler doğrultusunda meydandaki değişim analiz edilmiştir. Ayrıca yaya hareketleri, ulaşım düzeni, kullanım sıklığı ve biçimi gibi faktörler, belirli saatlerde yapılan video, görüntü ve ses kayıtları ile değerlendirilmiştir. Çalışma sonucunda meydan, kamusal işlevsellik, erişilebilirlik, estetik değer ve kullanıcı deneyimi açısından bütüncül bir yaklaşımla ele alınarak mevcut durumu ile kentsel yaşam üzerindeki etkisini kapsamlı biçimde ortaya konulmuştur.

Keywords^Turkish - Meydan, Kamusal Mekân, Kentsel Kimlik, Kolektif Bellek, Kent Estetiği, İşlevsellik

[1] Arendt, H., İnsanlık Durumu, (Çev. Bahadır Sina Şener), İletişim Yayınları,İstanbul 1994.

[2] Sennett, R., Gözün Vicdanı, İçinde Kentin Tasarımı va Toplumsal Yaşam, Ayrıntı, Yayınları, İstanbul, 1999.

[3] Habermas, J., Kamusallığın Yapısal Dönüşümü, Çeviren: Tanıl Bora-Mithat Sancar, İletişim Yayınlar, İstanbul, 2010.

[4] Whyte, W. The Social Life of Small Urban Spaces. Washington D.C. 1980.

[5] Whyte, W. City: Rediscovering the Center. New York: Doubleday. 1998.

[6] Birer, E. Ve Çalışır Adem P., “Role of public space design on the perception of historical environment: A pilot study in Amasya”, Frontiers of Architectural Research, 2022. Vol 11(1), Ss.13-30,

[7] Ayhan, D. “Mekansal Aidiyet: Mekan Sosyolojisine Yeni Bir Bakış”. İstanbul: Çizgi Kitabevi Yayınları 2022.

[8] Alexander, C., Ishikawa, S. ve Silverstein, M. A Pattern Language: Towns, Buildings, Construction. New York: Oxford University Press. 1977.

[9] Madanipour A., “Why are the Design and Development of Public Spaces Significant for Cities?”, Environment and Planning B: Urban Analytics and City Science. 1999 vol 26(6), https://doi.org/10.1068/b260879

[10] Aslan, S., and Kiper.P. “Kimlik ve Bellek Sorunu Sarmalında Kentler : Am Asra Kenti Örneğinde Fırsatlar ve Tehditlerin Değerlendirilmesi.” İdealkent , 2016, vol 7(20), ss.881–905.

[11] Kürkçüoğlu, E. ve Ocakçı, M. Kentsel dokuda mekânsal yönelme üzerine bir algı-davranış çalışması: Kadıköy Çarşı Bölgesi. Megaron Journal. 2015, vol 10(3), ss.365-388.

[12] Özdemir Z., Tezer T., Bezircioğlu Senvenli G.,Kömürcü P. Uslu D.,Karabacak G., ve Miguel A. Bir Metropoliten Buluşma Alanı Olarak Eminönü Meydanı'nın Değerlendirilmesi, Kent Merkezini Yeniden Keşfetmek- 26. Yapı Yaşam Kongresi Bidiri Kitabı, Bursa, 2014.

[13] Çınar, S. “İstanbul Metropolü’nde Meydanların Rekreasyonel İşlev Yönünden Önemı̇ Üzerine Araştırmalar”. İstanbul Üniversitesi Orman Fakültesi Dergisi, 2005, vol 55 (1).

[14] Kalender, S. Ö. ve Demiroğlu, D. “Tarihi süreç İçerisinde Sivas Kent Meydanı’nın İrdelenmesi”, İnönü Üniversitesi Sanat ve Tasarım Dergisi, 2011, vol 1(3), ss. 355-365,

[15] Sennett, R. Kamusal İnsanın Çöküşü. (3. Baskı). (çev. Serpil Durak ve Abdullah Yılmaz). İstanbul: Ayrıntı Yayınları. 2010.

[16] (2025) Türk Dil Kurumu (TDK). [çevrimiçi] Erişilebilir: https://sozluk.gov.tr

[17] Lefebvre, H. The Production of Space (Çev. Donald Nicholson-Smith). Blackwell, 1991.

[18] (2022) Abu Dabi’de renkli bir kamusal alan örneği Starfish Hub [çevrimiçi] Erişilebilir: https://www.ekoyapidergisi.org/abu-dabi-de-renkli-bir-kamusal-alan-ornegi-starfish-hub

[19] Weber, M., Modern Kentin Oluşumu, Bakış Kitaplığı, İstanbul. 2000.

[20] (2013) Superkilen / Topotek 1 + BIG Architects + Superflex. ArchDaily. [Çevrimiçi] Erişilebilir: https://www.archdaily.com/286223/superkilen-topotek-1-big-architects-superflex

[21] Lynch, K. Reconsidering the ımage of the city. Rodwin, L., Hollister, R.M. (Eds.), Cities of the Mind: Images and themes of the City in the Social Science (pp. 151-161), New York: Plenum Press. 1984.

[22] Gehl, J. Life Between Buildings: Using Public Space. Island Press, 2011 (ilk baskı: 1971).

[23] Erdönmez, E., ve Çelik, F. Kentsel Mekanda Kamusal Alan İlişkileri. Tüba-Ked Türkiye Bilimler Akademisi Kültür Envanteri Dergisi, 2016, vol 14, ss.145-163.

[24] Kıratlı, E. ve Uysal Bilge, F. “Kentsel Arayüz Mekânlarının Fiziksel Değişiminin/Dönüşümünün İncelenmesi: Ankara Ulus Örneği”, Kent Akademisi Dergisi, 2024, vol 17(4), s.1575.

[25] A.U. Cansız. (2024) High Line Tehdit Altında [Çevrimiçi] Erişilebilir:
https://www.arkitera.com/haber/high-line-tehdit-altinda/

[26] Lynch, K. The Image of the City. MIT Press, 1960

[27] Erdönmez, M. E. ve Akı, A. “Açık Kamusal Kent Mekânlarının Toplum İlişkilerindeki Etkileri”, YTÜ Mimarlık Fakültesi e-Dergisi, (2005 vol 1(1) ss. 67-87.

[28] Norberg-Schulz, C., Genius Loci: Towards a Phenomenology of Architecture, New York, Rizzoli. 1980.

[29] Tarihe Tanıklık Etmiş Meydanlar. (t.y.). Arkitera. [Çevrimiçi] Erişilebilir: https://www.arkitera.com/haber/tarihe-taniklik-etmis-meydanlar/

[30] Semerci, F. Kentsel Tasarım Gereklilikleri Açısından Beyazıt Meydanı Örneği. Yüksek lisans tezi. Yıldız Teknik Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, İstanbul. 2008.

[31] Project for Public Spaces (PPS). (t.y.). Piazza del Campo – Siena, Italy [Çevrimiçi]. Erişilebilir: https://www.pps.org/places/piazza-del-campo

[32] T.C. Merzifon Kaymakamlığı. (t.y.). Merzifon’un Tarihi.[Çevrimiçi] Erişilebilir: http://www.merzifon.gov.tr/tarihi

[33] Özkaracalar, M. Yolların ve kültürlerin kesiştiği şehir, Merzifon. T.C. Merzifon Belediyesi. 2015.

[34] (2021) ARKİV. Merzifon Belediyesi İş ve Yaşam Merkezi Mimari Proje Yarışması. [Çevrimiçi] Erişilebilir https://www.arkiv.com.tr/proje/1-odul-merzifon-belediyesi-is-ve-yasam-merkezi-mimari-proje-yarismasi/8390

[35] Merzifon Belediyesi, 2025. Drone çekimleri.

[36] Google Earth. (2025) Merzifon Uydu görüntüsü/haritası.[Çevrimiçi] Erişilebilir: https://earth.google.com

[37] Merzifon Belediyesi Fotoğraf Arşivi (Fotoğrafı çeken Karadağ, İ.)

[38] Enda Nur Demir Fotoğraf Arşivi.

[39] (2025) Kültür portalı [Çevrimiçi] Erişilebilir: https://www.kulturportali.gov.tr/turkiye/amasya/gezilecekyer/merzfon-kara-mustafa-pasa-cam

[40] Şeker, B. S., Doğangün, A., ve Çakır, F. “Merzifonlu Kara Mustafa Paşa Camii taşıyıcı sistemi üzerine irdeleme”. SJU International Technologies Science, 2013 vol 5(1), ss.112-120.

[41] Droneadamgıc [İHA PİLOT]. (2021). Gece uçuşu Merzifon çarşı night takeoff#drone [online]Erişilebilir: https://www.youtube.com/watch?v=XXXXXXXXXXX

[42] (2025) Türkiye Turizm Ansiklopedisi. Merzifonlu Kara Mustafa Paşa Külliyesi [Çevrimiçi] Erişilebilir:
https://turkiyeturizmansiklopedisi.com/merzifonlu-kara-mustafa-pasa-kulliyesi

[43] Halâç, H. H., ve Saatci İzci, B. Merzifon, “Kentsel Sit Alanının Analizi ve Taşhan’ın Yeni İşlevinin Yapıya ve Çevresine Etkileri”. Journal of History School, 2020 vol,46, ss.2029-2056.

[44] Çin T., “Transformation Of A Public Space In İstanbul: The Eminönü Square” The Degree Of Master Of Scıence ,The Graduate School Of Natural And Applied Sciences Of Middle East Technical University The Urban Design City And Regıonal Planning Department, Ankara.2006.

[45] Ölmez Kalender, S., ve Demiroğlu, D. “Tarihi Süreç İçerisinde Sivas Kent Meydanı’nın İrdelenmesi”. İnönü Üniversitesi Sanat Ve Tasarım Dergisi, 2013, vol 1(3).

[46] Gündoğdu, M., ve Uğuz, B., “İnsan-Mekân Etkileşimi Bağlamında Kırklareli Merkez Yayla ve Vilayet Meydanları Kullanılabilirlik Durumunun Araştırılması”, Kent Akademisi, 2020, Vol, 13(2),ss. 315-337.

[47] Goličnik, B. People in place : a configuration of physical form and the dynamic patterns of spatial occupancy in urban open public space. Doktora tezi, Heriot-Watt University, School of Landscape Architecture/Edinburgh College of Art. 2005.

[48] Oudeh, S. ve Türkoğlu, H. “Kentsel Açık Alanların Değerlendirilmesi: Karaköy ÖrneğI”, Kent Akademisi, 2021, Vol 14(1), ss. 29-45.

[49] Willis, A., Gjersoe, N., Havard, C., Kerridge, J. M., & Kukla, R. “Human movement behaviour in urban spaces: implications for the design and modelling of effective pedestrian environments”. Environment and Planning B-Planning & Design, 2004, vol 31(6), ss. 805–828. https://doi.org/10.1068/B3060